Several times he sent matchmakers to G’ozi-xo’ja’s house, but the reply was always ‘no’. The pretext was that Oyxon was betrothed to a relative, that their marriage was imminent, after which G’ozi-xo’ja gave a detailed account of his poverty and complained that he was being unjustly punished and that Umar’s actions contradicted the laws of Islam; but, if his Lordship wished to force a marriage, then that was in his power and on his conscience. G’ozi-xo’ja added that his wife hadn’t stopped weeping since the
matchmakers started pestering their household. Then he sent the matchmakers away. And yet…

Бир эмас икки дафъа Ғози-хожанинг уйига совчи юборди, иккала сафар ҳам йўқ жавобини эшитди. Бирида: “Бу мастурамизни қариндошлардан бирига унаштириб қўйганмиз, яқин орада тўй қилишга умунганмиз” - деган эса, иккинчи кез Ғози-хожа ўз аламини очиқроқ ифода этибди. “Мен ғурбатда юрган бир айбаки ғариб бўлсам. Амирул-мўминийннинг бу саъи-корлари на адолат юзасидан, на дину-диёнат жиҳатидан ақлга тўғри келади. Агар зўрлик билан олмоқчи бўлсалар, яна ўзлари биладилар!” - деб хотинларнинг йиғи-сиғисини қўшиб, совчиларни қайтарган экан. Лекин...

Hands cuffed, elbows gripped, Abdulla was taken down a dark staircase into the building’s basement. In one of the niches, by the dim light of the caged paraffin lamp, a swarthy Russian stuck his hands under Abdulla’s gown and poked in all his pockets, pulling out everything to the last penny, and then, after feeling his trousers, removed his thick leather belt. ‘Sign this!’ he barked, holding out a piece of paper. Abdulla gestured to his handcuffed wrists. ‘Well, scribbler,’ the guard laughed, ‘you’ve had your itchy little
hands put out of action!’ He kicked Abdulla in the knee so hard that the latter curled up in agony. ‘Hold the pen with your teeth,’ the Russian demanded.

Қўлида кишани билан Абдуллани қоронғу бинонинг қоронғу зиналари бўйлаб қоронғу ертўласига судрашди. Ертўланинг бир хонасида темир катакка илинган жинчироқ остида пешанаси кетга кетган бир барзангидек ўрис Абдулланинг чопони остига қўлини тиқиб, чўнтакларини кавлаб, сариқ чақагача бор пулини йиғиб олди-да, сўнг иштонига ёпишиб, ултон қамарини ечди. “Мана бунга имзо чек!” – деб бир парча қоғозни узатар экан, Абдулла қўлидаги кишанга имо қилган эди: “Ҳа, ёзувчишка, қичиган қўлларинг қисқарибди-да!” - деб тиззасига оғир ўтиги билан тепган эди, қимтилаб Абдулла чидаб бўлмас оғриқдан икки эгилди. “Тишла энди ручкани!” - деб ўшқирди бу бандибон жаллод.

You get used to physical pain: you synchronise your breathing to its throbbing waves, you are ready for the waves to surge up and you can wait for the waves to die down. But the pains of humiliation are unbearable, and it is impossible to endure the suffering caused by your own helplessness. At first Abdulla attributed Vinokurov’s brutality to the fact that he was a Russian, but he then recalled that among the men who searched his house there had been an interrogator who spoke Uzbek like a Tatar, replacing all his ‘j’s with ‘y’s.

Лўққиллаган оғриққа ҳам кўникса бўларкан: нафасингни оғриқ тўлқинларига мослайсан-да, бу мавжнинг авжини атайин кутасан, лекин адолатсизлик аламига чидаб бўлмайди, кучсизлик азобига бардош бериш қийин. Абдулла аввалига анавининг бағритошлигинию юрагини анор қилиб эзган бу оғриқни унинг ўрислигига йўйди, бироқ уйидан чиқаверишида афтидан андироқ татар терговчининг “ий”лаганроқ талаффузидаги гаплари эсига тушди: “Сини биз билябиз. Уртақларинг барлиғини бизгя йеткургянляр...”

Less than a week after the bozkashi game, another message came from Chief Minister Hakim in Bukhara to Nasrullo in Qarshi. ‘Your father, our benefactor, has ended his journey on earth and set off for the true world. We keep the fortress’s high gates locked, and we have not yet announced this news to anyone else. Take this opportunity: bring your troops at a gallop to holy Bukhara and occupy the place that befits you.’ Since all the preparations for this outcome had been made, Nasrullo set off for Bukhara that same day with three hundred warriors.

Ўлоқдан бирор ҳафта ўтар-ўтмас Ҳаким-қушбегидан яна чопар келди: “Падари бузрукворингизнинг жон қуши дорул фанодан дорул бақога риҳлат қилди. Аркнинг ундур дарвозасини берк тутгандек бу хабарни ҳам ҳануз сир тутяпмиз. Фурсатни ғанимат билиб, черик ила Бухорои шарифга чобук қатъи манозил айлагайсиз!” - дея. Тадорик кўрилган эмасми, уч юз навкар ила Насруллоҳ Бухоро томон юзланди.

His father was right when he said that a man can be in thrall to devils, especially if he is a writer. You have only to set to work to be gripped by your plans and inventions, and everything else seems vanity, triviality, a distraction. Over the last month Abdulla had covered reams of paper, having told himself: If I can sit down on my own this winter, I will finish writing the novel. And now all those hopes had been dashed. The Tatar NKVD man had found the manuscript, stuffed it in the only suitcase in the house, and taken it
away with him. And he was hardly going to read it, was he? Could he even decipher the old Arabic script of Uzbek? Or would he hire some black-eyed locals to read it for him?

Чиндан ҳам отаси айтмиш, жин босар экан, ёзувчи одамни. Ишга киришдингми – зикру хаёлинг ана ўша тўқимада, қолгани - фақат алахсиш, фақат чалғишдек туюлар экан. Ўтган ой ичида анча-мунча қоғозларни қоралаб қўйди Абдулла, айтмовдими: “Шу қиш узлат қилиб ўтирсам, қиссани ёзиб битказаман” - деб. Афсус, ишнинг белига от тепди. Анави анди татар топган қўлёзмасини уйдаги биттаю битта жомадонга босиб, ўзи билан олиб келди. Ўқирмикан барини? Эскичага кўзи ўтармикан? Ё яна ўзининг қора кўзларидан ёллаб, уларга ўқитармикан?

By whispering these words as if they were a prayer, Abdulla found that he could order his thoughts and see everything clearly. Hadn’t he just responded to Vinokurov’s roar with a burst of laughter? That was why he had recalled Hakim hiding behind a curtain. For a second, he felt as if he were Emir Umar’s nephew, except the curtain was now a stone wall and enclosed not a love scene but a death act. Wait, wait! This was no time to drop the reins. Watch out, don’t let a torrent of flighty thoughts sweep you away! If you ignored the superfluous florid style, the scene was described splendidly, especially the beginning and the end. Yet it seemed to have propelled Abdulla in an entirely different direction.

Абдулла бу сўзларни дуосимон пичирлар экан, хаёли ҳар томонга тўзиди. Қийшиқпешона Винокуровнинг наъраси ҳам унинг кулгисини қистатмаганмиди ҳозиргина. У ҳам ўзини бир зумга чимилдиқ кетида писиб ётган Ҳакимхон-тўрага менгзатди, рост, бу чимилдиқнинг деворлари тош, остида эса севги эмас ўлим ҳукмрон эди. Тўхта, тўхта! Жиловни қўлингдан чиқариш вақти эмас бу. Учқур хаёлинг обқочиб кетмасин сени. Жимжимадоргилиги демаса саҳна ажойиб ёзилган, айниқса бошию кети, лекин Абдулла ундан азбарои бошқа туртки олди ўхшайди.

The sufferings Qantak endured gave her a swollen goitre the following winter, and she developed a cough which she could not shake. G’ozi-xo’ja managed to get some deergrass to make an extract, which he gave her to drink. But nothing was of any use: by spring Qantak had departed this treacherous world, leaving behind five motherless children. There was a great deal of mourning and lamenting. The eldest daughter became her father’s sole support, a substitute mother to her siblings. Oyxon had been embroidering ten skull-caps a week; now she had to embroider twenty. Her doe-like eyes became as sharp as a blade and she herself as quick and nimble as a panther. She bathed, fed, nursed and taught the children, attending, also, to her prematurely aged father: her voice became as sweet as honey served in porcelain.

Ютган аламлариданми, иккинчи қишга бориб, Қантак-пошшанинг аввалига буқоғи шишиб кетди. Кейин битмас йўтал ёпишди. Сайид Ғози-хожа аллақаердан кийик ўти тилаб келди, уни қайнатиб ичиришди, ёрдам бергани йўқ, кўкламга етар-етмас беш болани тирик етим қолдириб, Қантак-пошша бу вафосиз дунёдан кечди. Зор-зор йиғлаб қолишди булар. Энди Ойхон-пошша отасига ягона суянчиқ, ука-сингилларига она ўрнида қолди. Илгари ҳафтасига ўн дўппи тиккан бўлса, энди йигирматадан тикди, ўшанданми шаҳло кўзлари икки ўткир ханжардек чархланди, укаларини ювди, таради, ўқишию ошига қаради, ҳаракатлари сиртлоннинг урғочисидек енгилу эпчил бўлди, бирданига мункайиб қолган отасининг синиқ кўнглини асраб-авайлаб чегалади - овозлари чиннидаги қиёмдек ширалади...

To prepare for the possibility of a lapse in appropriations, we are reviewing and updating contingency plans for executing an orderly shutdown of activities affected by a lapse in appropriations.

(Бюджетдан) маблағлар ажратилишидаги узилиш оқибатида юзага келиши мумкин бўлган вазиятга тайёргарлик кўриш мақсадида, маблағлар ажратилишидаги узилиш таъсир қилган фаолиятларни тартибли равишда тўхтатиш учун фавқулодда режаларни кўриб чиқиб, янгилаб бормоқдамиз.

He used the reeds he had prepared to tie one branch and then another, but the third proved intractable, and had bent too far out. Qosim leaned out towards it, and while he swung out in one direction, the ladder went the other way: there was a high-pitched shriek and this time Qosim really did fly, only downwards, all the way to the ground.

Қўлидаги истак билан бир новдани боғлади, иккинчисини. Учинчиси - бебошроғи хийла узоққа қайирилган экан, истак ушлаган қўли билан чўзилганини билади Сайид Қосим-йигит, бирданига нарвон бир томонга оғиб, боягина янгидан ямалган ишком катаги қарс этдию, қизнинг “Дод!” - деганига қарамай, Сайид Қосим-йигит нарвони билан осмондан ерга қулади.