Again you show yourselves, you wavering Forms,

Revealed, as you once were, to clouded vision.

Shall I attempt to hold you fast once more?

Heart’s willing still to suffer that illusion?

You crowd so near! Well then, you shall endure,

And rouse me, from your mist and cloud’s confusion:

My spirit feels so young again: it’s shaken

By magic breezes that your breathings waken.

Борлиғим банд этган алдоқ соялар,

Яна бўлдингизми қаршимда пайдо?

Шоядки назмингиз бўлса муяссар,

Ёшлигим шавқлари сўнганми ва ё?

Йўқ, сиз туман каби босиб сарбасар,

Ўйларим чулғанди дудингиз аро.

Сиз билан тин олсам тўлар кўкрагим,

Сиз билан яшарар менинг юрагим.

You bring with you the sight of joyful days,

And many a loved shade rises to the eye:

And like some other half-forgotten phrase,

First Love returns, and Friendship too is nigh:

Pain is renewed, and sorrow: all the ways,

Life wanders in its labyrinthine flight,

Naming the good, those that Fate has robbed

Of lovely hours, those slipped from me and lost.

Мози лавҳалари жонланур яна,

Фусункор тонглару сеҳрли тунлар,—

Жонланур мисли бир ажиб афсона

Ёшлигу илк бора севишган кунлар.

Ўтмиш ва эзгулик соғинчи мана,

Дилимда қўзғаркан аламли унлар,

У ёруғ чошгоҳда бўлганлар омон.

Сизни эҳтиром-ла эслайман ҳамон.

They can no longer hear this latest song,

Spirits, to whom I gave my early singing:

That kindly crowd itself is now long gone,

Alas, it dies away, that first loud ringing!

I bring my verses to the unknown throng,

My heart’s made anxious even by their clapping,

And those besides delighted by my verse,

If they still live, are scattered through the Earth.

Сўнгги қўшиқларим эшитолмади

Китобим илк бобин тинглаган дўстлар,

Букун ул даврадан ҳеч ким қолмади,

Қайлардадир сўнди илк мақтов сўзлар.

Бебаҳралар фикрин ҳеч йўқ қиммати,

Олқиши дилимга солади музлар.

Ул хассос зарифлар йитди бу замон

Кимсасиз йўлларда бесару сомон.

You two, who’ve often stood by me,
In times of need, when trouble’s breaking,
Say what success our undertaking
Will meet with, then, in Germany?
I’d rather like the crowd to enjoy it,
Since they live and let live, truly.
The stage is set, the boards complete,
And they await our festivity.

Сиз икковлон бердингиз мадад
Танг бўлганда неча бор ҳолим.
Айтинг, бу гал келгайми омад,
Кулгаймикин бу гал иқболим?
Халқ беҳисоб бўлса бойлик бешумор,
Бу боис излармен унга на лойиқ.
Тахталар терилган, саҳна ҳамтайёр,
Бизлардан томоша кутар халойиқ.

They’re seated already, eyebrows raised,
Calmly hoping they’ll be amazed.
I know how to make the people happy:
But I’ve never been so embarrassed: not
That they’ve been used to the best, you see,
Yet they’ve all read such a dreadful lot.
How can we make it all seem fresh and new,
Weighty, but entertaining too?

Қошлар кўтарилмиш, нигоҳлар чанқоқ
Қувончу ҳайратнинг иштиёқида.
Менга аён эрур бу санъат, бироқ —
Букун ёнурман дил иштибоҳида.
Гарчи томошабин диди эмас зўр,
Лекин китоб кўрган, шу боис сергак.
Агар бўлсин десак томоша манзур,
Дўстларим, албатта янги гап керак.

I’d love to see a joyful crowd, that’s certain,
When the waves drive them to our place,
And with tremendous and repeated surging,
Squeeze them through the narrow gate of grace:
In the light of day they’re there already,
Pushing, till they’ve reached the window,
As if they’re at the baker’s, starving, nearly
Breaking their necks: just for a ticket. Oh!

Қани, томошагоҳ бўлсаю тўлиқ,
Атрофида яна оломон турса,
Шу тор эшикларга ҳар кеч халойиқ
Жаннат эшиги деб ўзини урса.
Ёдимда, бир маҳал ҳали ботмай кун,
Бошланарди бунда ғулу, тўполон.
Гўё патта эмас, оч халойиқ-чун
Мана шу дарчадан улашилар нон.

Only poets can work this miracle on men
So various: the day is yours, my friend!

Бундай мўъжизага сен фақат қодир,
Кўрсат сеҳринг яна, азизим шоир!

O, don’t speak to me of that varied crew,
The sight of whom makes inspiration fade.
Veil, from me, the surging multitude,
Whose whirling will drives us everyway.
No, some heavenly silence lead me to,
Where for the poet alone pure joy’s at play:
Where Love and Friendship too grace our hearts,
Created and inspired by heavenly arts.
Ah! What springs here from our deepest being,
What the shy trembling lips in speaking meant,
Now falling awry, and now perhaps succeeding,
Is swallowed in the fierce Moment’s violence.
Often, when the first years are done, unseeing,
It appears at last, complete, in deepest sense.
What dazzles is a Momentary act:
What’s true is left for posterity, intact.

Қўйгил, қора халкдан гапирма асло,
Шовқиндан кўнглимга тушар изтироб.
Оломон ҳисларни ютувчи бало,
Сурон — тафаккурни кўмгувчи гирдоб.
Кўнглим осудалик излар доимо.
Чўққилар ёпиниб туманлик ҳижоб,
Мудраган ул маъво сари бошла, юр!
Илоҳий сукутдан топурман сурур.
Юрак ўз тубида ардоқлаган ҳис,
Лабда қанот ёзмоқ бўлган туйғулар
Ташна кўнгилларда қолдирмаёқ из
Замон суронида дарҳол бўғилар.
Бас, ўйлар тошқинин тиндиролсак биз,
Мукаммал гўзаллик шунда туғилар.
Жилванинг умридур бир лаҳза фақат,
Авлодларга қолур ҳақиқий санъат.

Don’t speak about posterity to me!
If I went on about posterity,
Where would you get your worldly fun?
Folk want it, and they’ll still have some.
The presence of a fine young man
Is nice, I think, for everyone.
Who, comfortably, shares his wit,
And to their moods takes no exception:
He’ll make himself a greater hit,
And win a more secure reception.
Be brave, and show them what you’ve got,
Have Fantasy with all her chorus, yes,
Mind, Reason, Passion, Tears, the lot,
But don’t you leave out Foolishness.

Яна авлодларми, тегди-ку жонга!
Меҳнат қилсам фақат келажак онга,
Букунги ёшларни хурсанд қилур ким?
Замонга ёр бўлиш кичкина ишмас,
Чин дилдан кулдириш бачкана ишмас,
Кулки — зар, кўчада ётмас, азизим.
Биздан шодлик тилаб келар халойиқ,
Унга қулоқ солган ҳурматга лойиқ.
Халойиқ кўп бўлса зўр бўлур таъсир,
Азиздир қалбларни қилолган асир.
Қобилият бўлсин, гапнинг сираси,
Жам бўлсин бир ерда акл ва туйғу,
Хаёлнинг парвози, шавқ силсиласи
Сўнг андак топқирлик, бир чимдим кулгу.

Make sure, above all, plenty’s happening there!
They come to look, and then they want to stare.
Spin endlessly before their faces,
So the people gape amazed,
You’ve won them by your many paces,
You’ll be the man most praised.
The mass are only moved by things en masse,
Each one, himself, will choose the bit he needs:
Who brings a lot, brings something that will pass:
And everyone goes home contentedly.
You’ll give a piece, why then give it them in pieces!
With such a stew you’re destined for success.
Easy to serve, it’s as easy to invent.
What use to bring them your complete intent?
The Public will soon pick at what you’ve dressed.

Лекин энг зарури, саргузашт бўлсин,
Кўзга қувонч бўлсин, дилга гашт бўлсин.
Андак ўрин беринг тафсилотга ҳам,
Томоша қалбларни банд этсин токим.
Тўдани ҳангу манг қилолган одам
Унинг юрагига
Бўлолгай ҳоким.
Яхлит гўшт берай деб ўлтирманг толиб,
Халқ ёвғон бўлса ҳам раҳмат айтади.
Ҳар ким чўмичига сиққанча олиб,
Сизга қуллуқ қилиб уйга қайтади.
Фақат кўпчиликка кўп нарса керак,
Баракали бўлсин шунинг-чун қозон.
Яхлитдан халқ учун фойда йўқ, бешак,
Барибир бурдалаб ташлар аламон.

You don’t see how badly such work will do!
How little it suits the genuine creator!
Already, I see, it’s a principle with you.
The finest master is a sloppy worker.

Санъатда косиблик — козибликка тенг,
Наҳот одатийдир сизга бу ҳолат.
Бу ерда ноқобил қаламкашларнинг
Ҳурмати баландга ўхшар бағоят.

Such a reproach leaves me unmoved:
The man who seeks to be approved,
Must stick to the best tools for it,
Think, soft wood’s the best to split,
and have a look for whom you write!
See, this is one that boredom drives,
Another’s from some overloaded table,
Or, worst of all, he’s one arrives,
Like most, fresh from the daily paper.
They rush here mindlessly, as to a Masque,
And curiosity inspires their hurry:
The ladies bring themselves, and in their best,
Come and play their parts and ask no fee.
What dream of yours is this, exalted verse?
Doesn’t a full house make you happy?
Have a good look at your patrons first!
One half are coarse, the rest are chilly.
After the show he hopes for card-play:
He hopes for a wild night, and a woman’s kiss.
Why then do so many poor fools plague,
The sweet Muse, for such a goal as this?
I tell you, just give them more and more,
So you’ll never stray far from the mark,
Just seek to confuse them, in the dark:
To keep them happy, that’s hard - for sure.
And now what’s wrong? Delight or Pain?

Бундоқ таъналардан камина хандон —
Чунки бу гапларнинг барчаси бекор.
Дўстим, ҳар ҳунарнинг ўз амали бор,
Тахтага арра-ю, темирга сандон.
Томошагоҳ агар чор бозоримиз,
Томошабин бизнинг харидоримиз.
Ўйлаб кўринг, недир унинг матлаби?
Биздан нима тилар, асли ўзи ким?
Унинг томошага келиш сабаби...
Барини ҳисобга олмоқ шарт, дўстим.
Биров зериккандан келади бизга,
Бирови шунчаки ҳазми таомдеб.
Бировининг тушиб дониши эсга,
Бир-иккита гўлни қилурман ромдеб.
Хонимлар томоша кўрмоққа тугул
Кўрсатмоққа келур фақат ўзларин.
Улар кўз-кўз қилиб кетишар бепул
Ёқадаги тулки ва қундузларин.
Эй, хаёл кўкида учган шоирим,
Тушинг энди пастроқ, заминга ёвуқ.
Берироқдан қаранг — томошабин ким?
У қўпол, бефаҳм, ҳиссиз ва совуқ.
Бу даргоҳдан чиққач бирон қиморга,
Биров фахш уйига урар ўзини.
Бас, бунда нима бор юксак ашъорга,
Кимга ёқмоқчисиз қалб юлдузини?
Такрор айтаманки, кўп ёзинг фақат,
Гап кўп бўлаверсин, фикр шарт эмас.
Халойиқни ҳанг-манг қилолсангиз, бас,
Сизникидир обрў, сизники шуҳрат.
Нечун ўйга чўмиб қолдингиз бесас,
Ёки илҳом билан қилурсиз суҳбат?

Go, look for another scribbler by night!
Shall the poet throw away the highest right,
The right of humanity, that Nature gave,
Carelessly, so that you might gain!
How will he move all hearts again?
How will each element be his slave?
Is that harmony nothing, from his breast unfurled,
That draws back into his own heart, the world?
When Nature winds the lengthened filaments,
Indifferently, on her eternal spindle,
When all the tuneless mass of elements,
In their sullen discord, jar and jangle –
Who parts the ever-flowing ranks of creation,
Stirs them, so rhythmic measure is assured?
Who calls the One to general ordination,
Where it may ring in marvellous accord?
Who lets the storm wind rage with passion,
The sunset glow the senses move?
Who scatters every lovely springtime blossom
Beneath the footsteps of the one we love?
Who weaves the slight green wreath of leaves,
To honour work well done in every art?
What makes Olympus sure, joins deities?
The power of Man, revealed by the bard.

Бор, изла ўзингга бўлак хизматкор,
Сен бошлаган йўлга асло бормасман.
Менда тангри бермиш олий ҳуқуқ бор,
Сени деб мен уни лойга қормасман.
Шеърият қалбларни ёқур не сабаб?
Наҳот боис бўлса баландпарвоз гап!
Шоир юрагида пинҳондир олам,
Жаҳоний уйғунлик унда мужассам.
Парвосиз табиат замон чархида
Тириклик ипини йигиргани чоғ
Баркамоллик бўлмас унинг тархида,
Аралашиб кетар гоҳи хас, пўчоқ.
Чарх ишига шунда ким берур тўзим,
Ҳаёт риштасига ким берур оро?
Борлиқнинг бетартиб суронига ким
Мусиқий оҳангдек бахш этар жило?
Кимдир шайдо қалбнинг туғён чоғини
Тўфон шиддатига қилгувчи қиёс?
Кимга муҳаббатнинг ўт фироғини
Сўйлайдур ҳар оқшом ботгувчи қуёш?
Ким ул боғда унган оддий печакни
Шуҳрат гултожига этди баробар?
Кимнинг изми ила олам чечакни
Маҳбублар пойига сочди саболар?
Кимдир ул, забт айлаб Олимп маснадин,
Тангрилар посбони бўлолган қодир?
Улдир одамзотнинг буюк қудратин
Қалбида мужассам айлаган шоир.

So use it then, all this fine energy,
And drive along the work of poetry,
To show how we are driven in Love’s play.
By chance we meet, we feel, we stay,
And bit by bit we’re tightly bound:
Happiness grows, and then it’s fenced around:
We’re all inflamed then comes the sorrowing:
Before you know it, there’s a novel brewing!

Шундай экан, демак, илҳомни чоғланг! 
Ўшал сеҳрингизни кўрсатинг, наби. 
Ҳодисалар ипин тезгина боғланг 
Муҳаббат риштасин боғлаган каби. 
Ахир севгида ҳам шу бўлур такрор, 
Тасодиф учрашув, дўстлик, сўнг оҳ-воҳ, 
Уришиш, ярашиш, бўса ва никоҳ.