If you can keep your head when all about you
Are losing theirs and blaming it on you;
If you can trust yourself when all men doubt you,
But make allowance for their doubting too:
If you can wait and not be tired by waiting,
Or, being lied about, don't deal in lies,
Or being hated don't give way to hating,
And yet don't look too good, nor talk too wise;
If you can dream & not make dreams your master;
If you can think- -and not make thoughts your aim,
If you can meet with Triumph and Disaster
And treat those two impostors just the same:.
If you can bear to hear the truth you've spoken
Twisted by knaves to make a trap for fools,
Or watch the things you gave your life to, broken,
And stoop and build'em up with worn-out tools;
If you can make one heap of all your winnings
And risk it on one turn of pitch-and-toss,
And lose, and start again at your beginnings,
And never breathe a word about your loss:
If you can force your heart and nerve and sinew
To serve your turn long after they are gone,
And so hold on when there is nothing in you
Except the Will which says to them: 'Hold on! '
If you can talk with crowds and keep your virtue,
Or walk with Kings- -nor lose the common touch,
If neither foes nor loving friends can hurt you,
If all men count with you, but none too much:
If you can fill the unforgiving minute
With sixty seconds' worth of distance run,
Yours is the Earth and everything that's in it,
And- -which is more- -you'll be a Man, my son!

IF by Rudyard Kipling

Йўқотишларда айбласалар ҳам,
Бошингни эгмай кўтаролсанг гар,
Сендан шубҳаланиб чекинсалар ҳам,
Ўзингни ҳақли деб кўролсанг агар.
Кутсанг чарчамасдан, кутишни билсанг,
Алдансанг, алдовдан йироқ турсанг гар.
Нафратни билмасанг, нафратлансалар,
Дономас, ўзингни ҳақир кўрсанг гар.
Қил орзу – гар сенга устун келмаса,
Фикрла – гар унга асир бўлмасанг.
Ҳар иккисига қил бирдек назар,
Зафар-у мағлубият йўлиқса, агар.
Эшитиб туролсанг қачонлардир сен
айтган ҳақиқатни букишса агар,
Ноёб асарингни бузишганда ҳам,
Қараб туролсанг-у яна қурсанг гар.
Жамлаган бисотинг ўртага қўйиб
Таваккал қилолсанг, қура ташласанг.
Ва лом-мим демасанг ютқазиб, куйиб,
Ўйинни бошидан қайта бошласанг.
Бу жисм ва жонни мажбур қилолсанг,
Бир куни яшашга қолмаса тоқат.
Ғариб кунларингда бардошли бўлсанг,
Уларга “Чидагин!” демасдан фақат.
Оломон ичинда одоб сақласанг,
Унутмасанг ўзни шоҳлар олдида,
Дўсту душманларинг бирдек алқаса,
Уларни айирмай тенг кўрсанг агар,
Шафқатсиз ўтаркан олтмиш сониянг,
Ичини тўлдириб қўёлсанг агар,
Ер ва ундагилар сеники, ўғлим,
Демак сен, улғайиб эркак бўлибсан!

Вазира Шодиева таржимаси

As the couplet says:
The moment I see her, my eyes run with tears
As the stars only shine when the sun disappears.

Шоир айтмиш:
Оразин кўргач кўзимдин сочилур ҳар лаҳза ёш,
Ўйлаким пайдо бўлур юлдуз ниҳон бўлғач қуёш.

This wise woman described the girl so vividly that the Emir suspected it could not be true. When the other guests had left, he questioned Oftob, and the cunning princess replied, ‘My lord, I have been lucky enough to see this girl: her face is as smooth as porcelain, her eyes are like two evening stars when night falls, her waist is as small as a wasp’s, her buttocks are as heavy as rounded sacks of sand…’ Oftob resorted to the language of A Thousand and One Nights, which she and the Emir had so loved to listen to when they were children: Umar’s heart was conquered. 

Ул қилвир хотин қизнинг таърифини зиёда қилдики, Амирул-мўминийн орада таъмами ё ғараз бор деган гумонга борди, бироқ барча тарқагач, Умархон ўз сингли Офтоб-ойим билан қолганида, ул маликаи айёр негадир янгидан ўрганган Шаҳрихон шевасида: “Ҳа, тузук, бу қизди мен ҳам кўрғонман-да, бети - синмаган сопол ой, кўзлари – тун бошида ярақлаган Чўлпон, бели - болчи арининг белидек ингичка, думбаси қум уюмидек оғир”, - деб болалигида бирга тинглаган “Минг бир кеча” тавсифларидан келтирган заҳоти, Амирнинг юраклари дарз кетди. Эртак айтмиш, энди чегачига эҳтиёж унинг бутун вужудини қамради...

Several times he sent matchmakers to G’ozi-xo’ja’s house, but the reply was always ‘no’. The pretext was that Oyxon was betrothed to a relative, that their marriage was imminent, after which G’ozi-xo’ja gave a detailed account of his poverty and complained that he was being unjustly punished and that Umar’s actions contradicted the laws of Islam; but, if his Lordship wished to force a marriage, then that was in his power and on his conscience. G’ozi-xo’ja added that his wife hadn’t stopped weeping since the
matchmakers started pestering their household. Then he sent the matchmakers away. And yet…

Бир эмас икки дафъа Ғози-хожанинг уйига совчи юборди, иккала сафар ҳам йўқ жавобини эшитди. Бирида: “Бу мастурамизни қариндошлардан бирига унаштириб қўйганмиз, яқин орада тўй қилишга умунганмиз” - деган эса, иккинчи кез Ғози-хожа ўз аламини очиқроқ ифода этибди. “Мен ғурбатда юрган бир айбаки ғариб бўлсам. Амирул-мўминийннинг бу саъи-корлари на адолат юзасидан, на дину-диёнат жиҳатидан ақлга тўғри келади. Агар зўрлик билан олмоқчи бўлсалар, яна ўзлари биладилар!” - деб хотинларнинг йиғи-сиғисини қўшиб, совчиларни қайтарган экан. Лекин...

Whether out of annoyance at having to work on New Year’s eve, or because he’d started the festive drinking early, Vinokurov kicked, cursed and beat Abdulla before throwing him into the solitary cell. Abdulla wanted to strangle his tormenter, but his hands were shackled and he hadn’t the courage to use his teeth. He could only bite his lips till they bled.

Янги йил аламини олдими, ўшанда Абдулладан қияпешона Винокурови, ё Янги йил қилиб аввалдан ичиб олган эканми, роса тепкилади, сўкди, урди маҳбусни ва чалажон ҳолатда, якка камерага ташлади. Бўғзига ёпишай деса - қўллари кишанланган, тишлай деса - номардлик, лабини қон қилиб тишлаганича Оллоҳга солди бу безанглаган маҳлуқни Абдулла...

As a drop becomes a rivulet, and a rivulet a river, and a river a torrent, so the men broke into the fortress in a matter of hours, pouring in until they had flooded it. The wounded prince Husayn rode through the open gates as the new Emir. Despite extensive searches, the rebellious vizier Hakim was nowhere to be found. Shortly afterwards he appeared before the Emir of his own accord, carrying the severed head of his chief of artillery. ‘Forgive your servant: I was in the grip of ignorance, when this ungrateful dog started firing
cannon instead of opening the gates to Your Majesty,’ he said, bowing and scraping at length. Husayn forgave him his sins, appointing Hakim as his vizier as his father had done before him.

Томчи сув кетидан фаврак, фаврак кетидан оқим, оқим кетидан сел келганидек, бир заҳоти оламон Аркка сизди, ёпирилди, босиб кетди. Яраланган шаҳзода Ҳусайн Аркка амирсимон кириб борди. Бузғунчи Ҳаким-қушбегини қидиришди, ҳеч қаердан топишолмади. Ўшанда бир пайт, тўпчи Ражабнинг олинган калласи қўлида, Ҳаким-қушбеги Амир олдига ўзи чиқиб келди. “Бир қошиқ қонимдан кечинг, ғафлат уйқусида қолибман, мана бу кўрнамак эса сиз Хумоюн ҳазратларига Арк дарвозасини очиш ўрнига ўт очибди!” – дея, кўплаб тавозеълар қилди. Ҳусайн-тўра унинг гуноҳидан кечиб, марҳум отаси йўлида ўз вазири қилиб тайинлади.

The next day Husayn was crowned Emir, but he did not hold power for long; a mysterious illness forced him off the throne in less than three months. The doctors failed to conjure one of their miracles, and Emir Husayn left this world of sorrows. When Nasrullo heard what had happened, his thoughts turned to his master chef, who he had only recently sent to serve his brother Husayn as a peace-offering: ‘Seems the bastard took his arsenic with him’. Then he gathered his army and set off for Bukhara once again.

Эртасига Ҳусайн-тўрани Амир қилиб тахтга кўтаришди, бироқ тахтни эгаллаганидан сал ўтмай, Амир Ҳусайн бир номаълум касалга чалиниб, масиҳонафас табибларнинг муолажа уринишлари зое кетиб, салтанати уч ойга етар-етмас дунё омонатини қўлдан бой берди. Насруллоҳхон баковулини ҳадъя тариқасида саройга юборган эди, “Маргимушини ҳам ўзи билан олиб кетибди-йўв бу аблаҳ!” - деб ўйлади ўзича у, яна черигини Бухоро томон тортар экан...

Qosim fixed the loose cross-ties on the vine stakes and drove in new ones, before starting to rake over the dry reeds. He lifted the reeds carefully and saw that mercifully the frost hadn’t got at the vines: they could be tied to the stakes. The vine buds were already about to burst open: any day now the green shoots would break through.

Сайид Қосим-йигит аввалига ишкомининг бир-икки ямоғини янги ходалар билан ямади. Бир чой қайнар вақтдан сўнг токни очишга киришди, бардиларни аста бир чекага йиғди, қўндоқланган токни авайлаб очди, хар тугул совуқ урмабди, ва оҳиста таг-тагидан бошлаб, ток поясинию, новдаларини истак билан ишкомга тараб-тараб боғлай бошлади. Кўклам жони поя танасидан югура бошлаган, шўралар эгилиб-букилиб, ҳар томон гажак ташлай бошлаган эди.